Nazan Çiçek
"Talihsiz Çerkeslere İngiliz Peksimeti": İngiliz Arşiv Belgelerinde Büyük Çerkes Göçü (Şubat 1864-Mayıs 1865)", Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 64, No 1, ss. 57-88.
Bu çalışma Rusya’nın on dokuzuncu yüzyılda Kafkaslar’daki ilerleyiÅŸinin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve 1864-1865 yılları arasında yüzbinlerce Çerkes’i Osmanlı ülkesine savuran “Büyük Çerkes Göçüâ€nü, konuya iliÅŸkin Ä°ngiliz arÅŸiv belgelerine dayanarak ve “Şark Meselesi†çerçevesine yerleÅŸtirerek ele almaktadır.
Büyük Çerkes Göçü “Şark Meselesiâ€nin ifadesini bulduÄŸu alanlardan biridir ve Ä°ngiliz ve Rus imparatorluklarının on dokuzuncu yüzyıl boyunca DoÄŸu Akdeniz’de hegemonya kurma mücadelesi içinde birbirlerine karşı yürüttükleri rekabetin dinamiklerini yansıtan bir niteliÄŸe sahiptir. Tam da aynı nedenle Osmanlı Devleti’nin Çerkes göçü dolayımıyla ifadesini bulan finansal, yönetsel ve hatta diplomatik yetersizlikleri aslında imparatorluÄŸun 19. yüzyıl boyunca Batılı Büyük Devletlerin nüfuz mücadelesine konu olmasına yani “Şark Meselesiâ€nin nesnesi ve eylem alanı haline gelmesine neden olan yapısal problemlerinin de bir ifadesidir. Bu baÄŸlamda elinizdeki çalışma bir yandan bir sürgünün trajik hikâyesine öte yandan da bu sürgünün “Şark Meselesiâ€nin reel-politiÄŸi çerçevesinde ne anlama geldiÄŸine iliÅŸkin bir anlatı olarak okunmalıdır.
Çalışmanın tam metnine buradan ulaşabilirsiniz (pdf, 0.56 MB)