Georgi Chochiev ve Bekir Koç
Kuzey Kafkasyalıların DoÄŸu Anadolu’ya Ä°skan Edilmesi ve Adaptasyon Problemleri (XIX. Yüzyıl Ä°kinci Yarısı - XX. Yüzyıl BaÅŸlangıcı), Journal of Asian History, 40/1 (2006), pp. 80-103. (Ä°ngilizce olarak yayınlanmıştır.)

Kuzey Kafkasyalı muhacirlerin (ya da toplu adıyla Çerkeslerin) Doğu Anadolu’ya yaptıkları göçler, Osmanlı Devleti’nin genel iskan politikasının özünü yansıtmakla birlikte, Doğu vilayetlerinin demografik ve sosyo-ekonomik yapısından kaynaklanan bazı farklılıklar da sergiliyordu. Şöyle ki, Doğu Anadolu’nun en önemli özelliklerinden biri, XIX. yüzyılın ikinci yarısında sayıları 2.5 milyon civarında olan nüfusunun oldukça yüksek bir etnik-dinsel heterojenliğe sahip olmasıydı. Söz konusu bölgede, daha çok kuzey ve batı kesimindeki şehirlerde gözle görülür bir üstünlük sağlayan Türkler, çoğunlukla aşiret ve mahallî gruplara ayrılan Kürtler, bazı kazalardaki istisnalar dışında hiçbir yerde üstünlük teşkil etmeyen Ermeniler ve güneyde yoğunlaşan Araplar ve Süryaniler vardı.

Doğu Anadolu’daki durumun her yönüne damgasını vurmuş olan diğer bir özellik, merkezî yönetimin bu bölgedeki denetim eksikliğiydi. Var olan denetim alanı, daha çok şehirler ve onlara yakın köyler ile askeri birliklerin yerleştirildiği Rusya veya İran’a hemhudut olan bazı yerlerle sınırlıydı. Bölgedeki etkilerini artırmak amacıyla sık sık birbirleriyle büyük rekabet içinde olan bazı göçebe ve yarı göçebe aşiretler, var olan bu sınırlı denetimi suiistimal eden grupların en başında yer alıyorlardı. Yeterli maddî ve insanî kaynağa sahip olmayan devlet, bölgedeki toplulukların merkeze bağlılıklarını devam ettirmek için genellikle rekabetlere ve asayişsizliklere göz yumuyor, çoğu kere de bölgede en fazla etkili olan aşiretlerle uzlaşma yolları arıyordu.

Devamını okumak için lütfen buraya tıklayınız. (278 KB)

İngilizce orijinal metin için lütfen buraya tıklayınız. (267 KB)